Ο σπουδαίος ρόλος που έχει παίξει η ευρύτερη περιοχή στην ιστορία της χώρας μας, καίνε αναμμένες εστίες σε διάφορα σημεία του τόπου με σκοπό την ανάπτυξη και προώθηση του πολιτισμού
Όλος ο Δήμος αλλά και κάθε δημοτική ενότητα ξεχωριστά αναδεικνύουν αυτόνομα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, δημιουργώντας παράλληλα όλοι μαζί μια συλλογική ενιαία πολιτιστική ταυτότητα.
Ενεργά μέτωπα πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιστορική μνήμη, είναι τα εξής:
Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων
Το ιστορικό, πετρόχτιστο, διατηρητέο μνημείο λειτουργούσε κάποτε ως σχολείο. Πέρασε στην ιστορία όταν τον Μάιο του 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, η λεγόμενη κυβέρνηση των βουνών, πραγματοποιεί την πρώτη εθνοσυνέλευση για την εθνική αντίσταση. Με συμμετοχή 176 Εθνοσυμβούλων από όλη την Ελλάδα εγκρίθηκε εκεί το ψήφισμα αλλά και βροντερή αλήθεια ότι “ Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό“. Στον προαύλιο χώρο υπάρχει μνημείο να θυμίζει την ιστορική αυτή ημέρα. Στο ισόγειο του μουσείου λειτουργεί βιβλιοθήκη με αξιόλογη συλλογή συγγραμμάτων ενώ στον πάνω όροφο βρίσκεται έκθεση με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, από τον φωτογράφο της αντίστασης Σπύρο Μελετζή, που απεικονίζει την διαδικασία της ιστορικής εθνοσυνέλευσης αλλά και άλλες εικόνες από την δράση των αγωνιστών. Στο μουσείο θα δείτε μεταξύ άλλων τοιχογραφίες ηρώων της αντίστασης αλλά και των ηρώων του 1821, που δημιουργήθηκαν για ιστορικούς και συμβολικούς λόγους.
Μουσείο Βουνού Καρπενησίου
Το πρώτο και μοναδικό μουσείο βουνού στην Ελλάδα, δεν θα μπορούσε να υπάρχει πουθενά αλλού εκτός από το Καρπενήσι. Στεγάζεται σε ένα πετρόκτιστο κτίριο και έγινε πραγματικότητα χάρη στις δωρεές φίλων και αθλητών που έχουν διακριθεί στην ορειβασία αλλά και σε άλλες δραστηριότητες του βουνού. Εδώ ο επισκέπτης θα μάθει την ιστορία της ορειβασίας και της χιονοδρομίας ενώ παράλληλα μπορεί να θαυμάσει αξιόλογα εκθέματα όπως αντικείμενα από την πρώτη Ελληνική Αποστολή που κατέκτησε την υψηλότερη κορφή του κόσμου.
Το Μουσείο έχει δυο ορόφους. Στο ισόγειο θα θαυμάσει κανείς σημαντικά αντικείμενα, θα πληροφορηθεί για διάφορες εναλλακτικές δράσεις, όπως αυτές σε ποτάμια και φαράγγια, αλλά και για τον τρόπο διαβίωσης στο βουνό, ενώ θα απολαύσει πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Στον πρώτο όροφο υπάρχει η δυνατότητα προβολής ταινιών και ντοκιμαντέρ καθώς και δυνατότητα ανάγνωσης.
Λαογραφικό Μουσείο Μεγάλου Χωριού
Ένα παλιό πέτρινο αρχοντικό, φιλοξενεί ένα πλούσιο υλικό από εκθέματα μοιρασμένα σε τρία επίπεδα, όλα γενναιόδωρες προσφορές των κατοίκων της περιοχής. Στην αίθουσα του πρώτου επιπέδου μπορείτε να γνωρίσετε τα παραδοσιακά επαγγέλματα του τόπου αλλά και τον εξοπλισμό τους, καθώς και διάφορα σκεύη καθημερινής χρήσης.
Στο δεύτερο επίπεδο την παράσταση κλέβει το ρολόι από το καμπαναριό του χωριού, που μετρούσε αδιάκοπα τις ώρες από το 1926 ως το 1988. Μαρτυρικά σημάδια του, τα ίχνη από τις σφαίρες των Γερμανών. Ειρωνική συγκυρία αποτελεί ότι ήταν γερμανικής κατασκευής και ίσως και ο λόγος που οι Γερμανοί σταμάτησαν τους πυροβολισμούς στο χωριό μόλις το διαπίστωσαν. Σε αυτό το επίπεδο υπάρχουν επίσης μια αίθουσα πολλαπλών εκδηλώσεων καθώς δύο αναπαραστάσεις δωματίων Μεγαλοχωρίτικου σπιτικού.
Στο τρίτο επίπεδο θα θαυμάσετε τις παραδοσιακές στολές της περιοχής αλλά και κομψοτεχνήματα λαϊκής τέχνης, όπως κεντήματα και υφαντά. Σε αυτό το επίπεδο υπάρχει επίσης και βιβλιοθήκη με περισσότερους από 5000 τίτλους, σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφα. Ανάμεσα στα εκθέματα συγκινούν οι επιστολές που είχαν στείλει κάτοικοι του χωριού στις οικογένειές τους πριν εκτελεστούν από τους Ιταλούς το 1942.
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Μικρού Χωριού
Το Μουσείο έχει βρει στέγη σε κτίριο που λειτουργούσε παλιά ως δημοτικό σχολείο και οι συλλογές πληροφορούν τον επισκέπτη για τη ζωή και τη δράση των Μικροχωριτών και τη συμβολή τους στους αγώνες του Έθνους. Τα εκθέματα είναι ταξινομημένα σε χρονολογική σειρά και περιλαμβάνουν ιστορικά έγγραφα, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, εικόνες από την κατοχή, το χρονικό της ιστορικής μάχης του Μικρού Χωριού, απομεινάρια από το τυπογραφείο της Εθνικής Αντίστασης, όπως και οικιακό – αγροτικό εξοπλισμό κ.ά. Ανεκτίμητης αξίας είναι τα χειρόγραφα κατοίκων του χωριού, αυθεντικές περιγραφές σε χρόνια όχι μόνο πολέμου αλλά και ειρήνης. Στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων προβάλλεται βίντεο-ταινία με σύντομη αναδρομή στις κυριότερες φάσεις εξέλιξης του χωριού. Η βιβλιοθήκη του μουσείου έχει βιβλία Μικροχωριτών, Ευρυτανών καθώς και βιβλία που αναφέρονται στην περιοχή, ενώ στην είσοδο λειτουργεί πωλητήριο. Πλάι από το Λαογραφικό Μουσείο, στον σχολικό κήπο, βρίσκονται οι προτομές του Ιωάννη Ζορμπαλόπουλου, αγωνιστή του 1821 και του Γεώργιου Ε. Παπαδή, πρώτου Μικροχωρίτη δασκάλου.
Μνημείο Εθνικής Αντίστασης Δομνίτσας
Στις 7 Ιουνίου 1942, από τη Δομνίστα, ο Άρης Βελουχιώτης κηρύσσει τον ένοπλο αγώνα της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών. Έτσι το ταπεινό χωριό γράφτηκε με χρυσά γράμματα στις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας.
Είναι η Δομνίτσα που διάλεξε για την πρώτη δημόσια εμφάνιση του ΕΛΑΣ και την επίσημη κύρηξη της Απελευθερωτικής Επανάστασης. Η αρχή έγινε και η μικρή Δομνίτσα δίκαια χαρακτηρίστηκε ως η νέα «Αγία Λαύρα» 1941-1944. Σήμερα, στο λόφο έξω από το χωριό, το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης αποτελεί το καμάρι του χωριού και κάθε πρώτη Κυριακή του Ιουνίου, αναβιώνουν στις εκδηλώσεις οι ένδοξες μνήμες του παρελθόντος!
Μνημείο στο Κεφαλόβρυσο
Τον Αύγουστο του 1823 πραγματοποιήθηκε μάχη στο ιστορικό χωριό, όταν ο Μάρκος Μπότσαρης πήρε την απόφαση να ανακόψει την πορεία των Τούρκων που κατευθύνονταν προς το Μεσολόγγι.
Ήταν ωστόσο μοιραίο το χωριό να συνδέσει το όνομά του με τον θάνατο του μεγάλου αγωνιστή της επανάστασης, που πέθανε στη μάχη. Δύο μνημεία έχουν στηθεί στο χωριό προς τιμή του.
Μνημείο στη θέση Κοκκάλια του χωριού Κρίκελλο
Στη θέση Κοκκάλια έλαβε χώρα μια αρχαία μάχη ανάμεσα σε Γαλάτες και Ήταν το 279 π.Χ. όταν οι Γαλάτες με αρχηγό τον Βρέννο Β΄, μετά την εισβολή τους στην Μακεδονία και τη Θεσσαλία και έχοντας ως στόχο το μαντείο των Δελφών, επιτέθηκαν στους Έλληνες στο στενό των Θερμοπυλών. Οι Γαλάτες ωστόσο αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν προσωρινά για να στείλουν στη συνέχεια μέρος του στρατού τους στην Αιτωλία, με σκοπό την εξασθένιση της άμυνας των Ελλήνων, ώστε πολλοί από τους Έλληνες που πολεμούσαν στις Θερμοπύλες να αναγκαστούν να επιστρέψουν και να υπερασπιστούν τα πάτρια εδάφη τους. Τις μεγαλύτερες καταστροφές και θηριωδίες της έζησε το σημερινό χωριό Κλαυσί, που πήρε το όνομά του από το κλάμα όσων επέζησαν. Όταν οι Γαλάτες θέλησαν να επιστρέψουν στις Θερμοπύλες, πέρασαν από τα Κοκκάλια, για να συγκρουστούν μέρες ολόκληρες με τους Ευρυτάνες.. Η παράδοση θέλει τη περιοχή να πήρε το όνομά της από τα κόκκαλα των ηττημένων Γαλατών.
Στην περιοχή για χρόνια ολόκληρα υπήρχαν αμέτρητα ανθρώπινα οστά σκορπισμένα στο έδαφος. Μνημονεύοντας τη σφοδρή αυτή μάχη, στο σημείο όπου ο εχθρός κατατροπώθηκε στήθηκε οξυκόρυφο μνημείο, με τη λιτή επιγραφή “279.π.Χ.- ΠΡΟΜΑΧΟΥΝΤΩΝ ΤΩΝ ΕΥΡΥΤΑΝΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ συνετρίβησαν οι Γαλάτες κατά κράτος”. Την αιματηρή εισβολή των Γαλατών περιέγραψε ο Παυσανίας στο έργο του «Ελλάδος Περιήγησης».
Άγιος Λεωνίδης
Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη, ένα σπουδαίο παλαιοχριστιανικό μνημείο του 5ου μ.Χ. αιώνα , βρίσκεται δυτικά του χωριού Κλαυσί. Οκτώ συνολικά επιγραφές μαρτυρούν πως η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον μάρτυρα Λεωνίδη. Έντονες βροχοπτώσεις, το φθινόπωρο του 1956, έφεραν στην επιφάνεια, το μέχρι τότε άγνωστο μνημείο και το εντυπωσιακό ψηφιδωτό του, που μεγάλο τμήμα του διατηρείται στο εσωτερικό του ναού.
Είναι διακοσμημένο με γνώριμα μοτίβα αλλά και δανεισμένα από την Αίγυπτο. Ενώ κάτω από το δάπεδο βρέθηκαν επίσης και αρχαίες ταφές. Για να προστατευτεί το ψηφιδωτό κτίστηκε και ένα αντίγραφο της βασιλικής με πέτρινους τοίχους που πάτησαν πάνω στα χνάρια του παλιού ναού, ενώ μπήκε μια ξύλινη στέγη η οποία και πρόκειται να αντικατασταθεί με μια πιο κατάλληλη.
Λαογραφικό Μουσείο Ασπροπύργου
Το μουσείο βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, σε ένα παραδοσιακό κτίριο και αποτελεί έργο του Συλλόγου Ασπροπυργιωτών «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» με σκοπό τη διατήρηση και προβολή της τοπικής λαϊκής παράδοσης. Στους δυο ορόφους του αναπτύσσονται χρονολογικά δείγματα οικιακού, αγροτικού, κτηνοτροφικού και πολεμικού εξοπλισμού, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, ρουχισμός, κεντήματα αλλά και αυθεντικές φορεσιές των κατοίκων του Ασπρόπυργου. Όλα τα παραπάνω δωρίσθηκαν από μέλη και φίλους του Συλλόγου.
